|
Madde 1: Anayasanın "Kanun
Önünde Eşitlik" başlıklı 10. maddesinde değişiklik yapılıyor.
Maddenin, "Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin
yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür" şeklindeki 2. fıkrasına, "Bu
maksatla alınacak tedbirler, eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.
Çocuklar, yaşlılar ve özürlüler ile harp ve vazife şehitlerinin dul ve
yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine
aykırı sayılmaz" ibaresi ekleniyor.
Madde 2: "Özel Hayatın Gizliliği" başlıklı 20. maddesine "Herkes kendisi ile
ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak,
kişinin kendisi ile ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirme, bu
verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve
amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar.
Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası
ile işlenebilir" hükmü ekleniyor.
Madde 3: "Seyahat Hürriyeti" başlıklı 23. maddesindeki değişiklikle
"vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya
kovuşturması sebebiyle ve hakim kararına bağlı olarak sınırlandırabilecek."
Madde 4: "Ailenin Korunması" başlıklı 41. madde "Ailenin Korunması ve Çocuk
Hakları" olarak değiştiriliyor, maddeye, çocukların korunması konusunda
hüküm ekleniyor.:
"Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı
olmadıkça ana ve babası ile kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme
hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara karşı, çocukları koruyucu
tedbirleri alır."
Sendikal haklar
Madde 5: "Sendika Kurma Hakkı" başlıklı 51. maddenin son fıkrası yürürlükten
kaldırılıyor. Böylece, bir kişinin aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden
fazla sendikaya üye olmasının yolu açılıyor.
Madde 6: 53. maddedeki değişiklikle, memurlara ve diğer kamu görevlilerine
toplu sözleşme yapma hakkı tanınıyor. Uyuşmazlık halinde, taraflar Kamu
Görevlileri Kurulu'na başvurabilecek. Kurul kararları kesin ve toplu
sözleşme hükmünde olacak. Toplu sözleşmenin emeklilere yansıtılmasının yolu
açılıyor.
Madde 7: "Grev Hakkı ve Lokavt' başlıklı 54. maddesi değişiyor. Grev
esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu
hareketleri sonucu grev uygulanan işyerinde sebep oldukları maddi zarardan
sendika sorumlu tutulamayacak. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grevi
ve lokavtı, genel grev ve lokavt, iş yeri işgali, iş yavaşlatma, verim
düşürme ve diğer direnişlere ilişkin yasaklar kaldırılıyor.
Parti kapatma
Madde 8: "Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar" başlıklı 69. maddesi
değiştiriliyor. Buna göre, siyasi partilerin mali denetimi Sayıştay
tarafından yapılacak.
Siyasi partiler hakkında kapatma davası, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nın
talebi üzerine, TBMM'de grubu bulunan her siyasi partinin 5'er üye ile
temsil edildiği komisyonun üye tam sayısının üçte 2 çoğunluğu ve gizli oyla
vereceği izin üzerine açılacak dava sonucunda Anayasa Mahkemesince kesin
olarak karara bağlanacak. Komisyona TBMM Başkanı Başkanlık edecek ancak, oy
kullanamayacak. Komisyonun kararları, yargı denetimi dışında olacak. İzin
talebinin Meclis'e ulaşmasından itibaren 30 gün içinde komisyon
oluşturulacak ve komisyon kararını izin talebinin Meclise ulaşmasından
itibaren en geç 60 gün içinde verecek. Meclisteki siyasi parti gruplarınca
izin talebiyle ilgili görüşme yapılamayacak, karar alınamayacak.
Anayasa Mahkemesi, bu kapsamda, kapatma yerine dava konusu fiillerin
ağırlığına göre ilgili partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen
yoksun bırakılmasına karar verebilecek. Devlet yardımından yoksun bırakılma,
bağlı olduğu kapatma davasının ve kararının usulüne tabi olacak ve tek
başına dava konusu yapılamayacak.
Anayasa Mahkemesinde görülen parti kapatma davasında TBMM çalışmalarındaki
oy ve sözler, ileri sürülen düşünceler ile idarenin eylem ve işlemleri
partinin odak olup olmadığının tespitinde gözetilemeyecek.
Partinin kapatılması durumunda kapatmaya beyan ve faaliyetleriyle neden olan
üyeler için daha önce 5 yıl olan siyasi yasak süresi 3 yıla indirilecek.
Siyasi partiler ile ilgili "temelli kapatma" değil, "kapatma" kararı
verilecek. Kapatmanın önündeki "temelli" sözcükleri kaldırılacak.
Temelli kapatılan bir partinin başka adla kurulamayacağına dair hüküm de
Anayasa'dan çıkarılacak.
Madde 9: "Dilekçe Hakkı" başlıklı 74. maddesinde değişiklik yapılıyor.
"Kamu denetçiliği" (ombudsman) kurumu oluşturuluyor.
Kurum, TBMM Başkanlığına bağlı olarak kurulacak ve idarenin işleyişi ile
ilgili şikayetleri inceleyecek. Kamu başdenetçisi, TBMM tarafından gizli
oyla ve 4 yıl için seçilecek.
Madde 10: "Milletvekilliğinin Düşmesi" başlıklı 84. maddenin son fıkrası
yürürlükten kaldırılıyor. Milletvekilliğinin düşürülmesi uygulaması
kaldırılıyor.
Madde 11: TBMM'nin Başkanlık Divanının oluşumunu düzenleyen 94. maddesinde
değişiklik yapılıyor. Seçim süresinin 5 yıldan 4 yıla indirilmesi nedeniyle
Başkanlık Divanının 2. dönem görev süresi konusunda düzenleme yapılıyor.
Buna göre, Başkanlık Divanı 2. devre dönemin sonuna kadar görev yapacak.
Madde 12: Anayasanın, "Yargı Yolu" başlıklı 125. maddesinde değişiklik
yapılıyor.
Yüksek Askeri Şuranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye
ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılıyor.
Yargı yetkisi, idari eylem ve işlemlerin hukuka uygunluğunun denetimi ile
sınırlı olacak, hiçbir surette yerindelik denetimi şeklinde
kullanılamayacak.
Madde 13: Anayasa'nın devlette memur çalıştırılmasına ilişkin hükümler
içeren 128. maddesine memurlara tanınacak olan "Toplu sözleşme hakkı"
yansıtılıyor.
Madde 14: Memurların disiplin kovuşturması konusunda hükümler getiren 129.
maddesinde değişiklik yapılarak, uyarma ve kınama cezaları da yargı
denetimine açılıyor.
Madde 15: "Hakimler ve Savcıların Denetimi" başlıklı 144. maddedeki
değişiklikle, adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden
Adalet Bakanlığınca denetimi, adalet müfettişleri ile hakim ve savcı
mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma, inceleme ve soruşturma işlemleri
ise adalet müfettişleri eliyle yapılacak.
Askeri yargı
Madde 16: "Askeri Yargı" başlıklı 145. maddede değişiklik yapılıyor.
Askeri yargının görev alanı yeniden belirleniyor. Buna göre, askeri yargı,
askeri mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafından yürütülecek. Askeri
mahkemeler, asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar ile bunların
asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak
işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli olacak.
Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve düzenin işleyişine karşı suçlara
ait davalar her durumda adliye mahkemelerinde görülecek.
Siviller, savaş hali dışında askeri mahkemelerde yargılanamayacak.
Anayasa Mahkemesi
Madde 17: Anayasa Mahkemesinin kuruluşunu düzenleyen 146. maddede de
değişiklik öngörülüyor.
Buna göre, halen 11 asıl 4 yedek üyeli olan Anayasa Mahkemesi, 17 asıl
üyeden oluşacak. TBMM, 2 üyeyi, Sayıştay Genel Kurulunun gösterdiği 3'er
aday arasından; 1 üyeyi baro başkanlarının avukatlar arasından göstereceği 3
aday arasından gizli oylamayla seçecek.
Cumhurbaşkanı; 3 üyeyi Yargıtay, 2 üyeyi Danıştay, 1 üyeyi Askeri Yargıtay,
1 üyeyi Askeri Yüksek İdare Mahkemesince gösterilecek 3'er aday içinden; en
az ikisi hukukçu olmak üzre 3 üyeyi ise YÖK'ün kendi üyesi olmayan yüksek
öğretim kurumları öğretim üyeleri arasından göstereceği 3'er aday içinden
seçecek. Cumhurbaşkanı, 4 üyeyi de üst kademe yöneticileri, serbest
avukatlar, 1. sınıf hakim ve savcılar ile en az 5 yıl raportörlük yapmış
Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçecek.
Teklifte, ilgili yüksek yargı organları ile barolardan Anayasa Mahkemesi
üyeliğine aday gösterilecek kişilerin seçim sürecine ilişkin düzenlemeler de
yer alıyor.
Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından, gizli oyla ve üye tamsayısının salt
çoğunluğu ile 4 yıl için bir başkan ve iki başkanvekili seçilecek. Görev
süresi bitenler yeniden seçilebilecek.
Anayasa Mahkemesi üyeliğiyle ilgili olarak Yargıtay, Danıştay, Askeri
Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurullarınca
yapılacak aday gösterme seçimlerinde uygulanacak temel prensipler, YÖK Genel
Kurulu tarafından yapılacak aday gösterme seçimlerinde de uygulanacak.
Madde 18: Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev sürelerini düzenleyen 147.
maddesinde değişiklik yapılıyor.
Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresine limit getiriliyor. Üyeler, 12
yıl için seçilecek. Bir kişi 2 defa üyeliğe seçilemeyecek. 12 yıldan önce
yaş sınırını dolduran üye emekliye ayrılacak.
Madde 19: Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkilerini düzenleyen 148.
maddesinde değişiklik yapılarak, kişisel başvuru hakkı tanınıyor.
Meclis Başkanı, Genelkurmay Başkanı, kuvvet komutanları ile Jandarma Genel
Komutanı da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanacak.
Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilecek. Genel
Kurulun yeniden inceleme sonucu verdiÄŸi kararlar kesin olacak.
Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki Anayasal hak ve özgürlüklerden
birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddiasıyla ve kanun yollarının
tüketilmiş olması şartıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilecek. Bireysel
başvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme
yapılamayacak.
|
