|
|
|
|
|
Tunalı Hilmi
|
|
asker, milletvekili, yazar
28 Ağustos 1871'de Eskicuma'da doğdu. Jön Türk hareketinin önde gelen isimlerinden biridir. Fatih Askeri Rüştiyesi'ni bitirdi. Kuleli Askeri İdadisi öğrencisiyken Teşvik adlı gizli bir haftalık dergi çıkardığı için tutuklandı. Daha sonra girdiği Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'de "Gizli Mektepliler" adlı bir örgüt kurdu. Ekim 1895'te, son sınıf öğrencisiyken Avrupa'ya kaçarak Cenevre'ye yerleşti. Öğrenimini, Cenevre Üniversitesi pedagoji bölümünü bitirdi. Avrupa'da ilk yıllarını Jön Türk hareketinin kuruluş çalışmalarıyla geçirdi. Meşveret ve Mizan gazetelerinde yazılar yazdı. Hutbe adını verdiği küçük broşürlerde, Jön Türklerin düşüncelerini anlatan propaganda yazıları yazdı. Mücadele çizgisini ılımlı bulduğu İttihat ve Terakki Cemiyeti içinde Osmanlı İhtilal Fırkasını kurdu (Ocak 1896). 1898'de İttihat ve Terakki Cemiyeti müfettişi olarak Mısır'a gitti. Cemiyetin Kahire'deki şubesini örgütleyerek Avrupa'ya döndü. 1908 yılında II.Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'a geldi, başta İnkılap olmak üzere çeşitli yayın organlarında yazılar yazdı. 1920'de Bolu mebusu olarak son Osmanlı parlamentosu olan Meclisi Mebusan’a girdi. İstanbul'un işgali ve meclisin çalışamaz duruma düşüp dağılması üzerine, Ankara'ya geçti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde gene Bolu'yu temsil etti. Mayıs 1920'de Karadeniz Ereğlisi’ni işgal etmek isteyen fransız birliklerine karşı direniş örgütledi. 1921 Anayasası'nın hazırlık çalışmalarına katıldı. TBMM'deki uzun ve ateşli konuşmalarından ötürü adından sık sık söz ettirdi. II. ve III. dönemlerde (1923-27 ve 1927-31) TBMM'de Zonguldak milletvekili olarak görev aldı. 22 Kasım 1928'de İstanbul'da öldü.
ESERLERİ:
Evvel ve Ahir, Makedonya Mazi, Hal, İstikbal (1898), Peşte'de Reşid Efendi ile (1899), Rezalet Yine İspanya'da(1900), Kongre, Cevapları-Cevabımız(1901), Kongre Nedir, Nasıl Olmalıdır?(1901), Bir Dilek(1902), Memiş Çavuş Büyük Millet Meclisinde (1923).
Tunalı Hilmi'nin en önemli eseri ise Türkiye'de Halk Hakimliği (düzen) Bir Şart- Bir Dilek (Un projet d'organisation de la souverainete du peuple en Turqie) (1904) adıyla yayımladığı ayrıntılı anayasaya tasarısıdır. Bu çalışması fransızcasından çevrilerek Tarih ve Toplum dergisinde "Tunalı Hilmi'nin Halk Hakimiyeti Risalesi ve Anayasa Tasarısı" adı altında yayınlandı (mart 1984, sayı 3).
|
|
|
|
