|
|
|
|
|
Ali Han Kantemir
( 9.5.1886)- (16.4.1963)
|
|
9 Mayıs 1886 yılında Kafkasya'da, Kuzey Osetya'nın Karaağaç köyünde Digor-Aldarların çocuğu olarak doğdu. Vladikavkaz Lisesi'nde ve Petersburg Hukuk Fakültesi'nde öğrenim gördü. Daha öğrenci iken Petersburg'da yayınlanan ve Kafkasyalı aydınları çevresinde toplayan "V Mzre Musulmantsva" (İslam Dünyasında) adlı gazetede Kafkasya ve Rusya'daki Müslüman halkların özgürlüğü için yürütülen mücadeleye katıldı.
Üniversiteyi bitirdikten sonra Bakü'de yerleşerek avukatlığa başladı (1913). Şubat 1917 devrimi sırasında, Kars ilinin askeri valisi görevden azledildiğinde halkın isteği üzerine bu ilin yönetimini üzerine aldı. "Kafkasya Ötesi Komiserliği" kurulup "Kafkasya Ötesi Seymi" (meclisi) toplanınca da Kars ilinin Müslüman nüfusu tarafından milletvekili seçildi. Önce Seym Prezidyumu'nun sekreteri, sonra da "Kafkasya Ötesi Hükümeti"nin Dışişleri Bakan Yardımcısı oldu. Bu görevinde iken Kafkasya ötesi ile de yakınlaşma ve birleşme yolları arayan "Kuzey Kafkasya Halkları Birliği"nin gerçekleşmesi için büyük gayret sarf etti. 1918 Mayıs'ında Batum Konferansı'na katılmaya giden Kuzey Kafkasya delegasyonu başkanının isteği üzerine görevinden derhal istifa ederek bu delegasyonda görev aldı. 11 Mayıs 1918'de bağımsızlığını ilan eden Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin Osmanlı Devleti ile bir dostluk ve yardım anlaşması imzalamasında emeği geçti. Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'nin Alman Hükümeti tarafından da tanınması ve kuzey sınırlarının tespiti gayesiyle Alman delegasyonu başkanı Von Lossow ile Kuzey Kafkasya delegasyonu arasında yapılan görüşmelerde görev aldı. Aynı delegasyonla birlikte İstanbul'a giderek, oradaki Çerkes göçmen örgütlerinin de aktif desteği sayesinde, Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti'ne önemli politik ve askeri yardımlar sağlanmasında rol oynadı. Bunun sonucu olarak Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti Hükümeti'nin yardımına, Met Çunatuko Yusuf İzzet Paşa'nın emrinde ve genellikle sürgündeki Çerkesler'in oluşturduğu bir kolordu gönderildi.
1919 yılı boyunca Dağıstan'da önce General Denikin'in beyaz "Gönüllü Ordu'suna, sonra "Kızılordu'ya karşı mücadelede aktif bir rol oynayan Ali Han Kantemir, Kuzey Kafkasya'nın bütünüyle Bolşevikler tarafından işgali üzerine Gürcistan'a geçti. Tiflis'te oluşturulan "Azerbaycan-Dağlılar Komitesi" çevresinde Kafkasya'nın kurtuluşu için yürütülen politik ve askeri eylemlerde görev aldı. Gürcüstan'ın da Bolşevikler tarafından işgali üzerine Türkiye'ye iltica etti (1921).
Önce İstanbul'a, sonra da Ankara'ya giderek birkaç yıl Anadolu'nun çeşitli yerlerinde yaşayan Ali Han, Türk-Sovyet Anlaşmalarına bağlı olarak Türkiye'deki politik göçmenler ve genel olarak da Çerkesler üzerinde oluşturulan baskılar nedeniyle bir süre sonra Türkiye'yi terk etmek zorunda kaldı (Eylül 1938). Politik çalışmaları için daha olumlu koşulların bulunduğu Paris ve Berlin'e yerleşti. 1934 yılından başlayarak önce Paris sonra Berlin'de Rusça, Fransızca, Almanca, İngilizce, Türkçe ve bazı Kafkasya dillerinde yayımlanan "Kavkaz" (Kafkasya) dergisi çevresindeki politik ve kültürel faaliyetlerde aktif rol oynadı. Bu dergilerde yazılar yazdı. Türkiye'de Kundukh ailesinden sağladığı Musa Kundukh Paşa'nın Anıları"nı önce Rusça olarak Kavkaz" dergilerinde, sonra da Fransızca olarak kitap halinde yayımladı: "Musa Kundukhov: Les Memoires (1837-65)" Paris 1939).
İkinci Dünya Savaşı başlayıp Alman esir kamplarına diğerleri arasında binlerce Kafkasyalı esir gelmeye başlayınca, Berlin'deki "Kuzey Kafkasya Milli Merkezi"nin liderlerinden biri olan Ali Han Kantemir tüm gücüyle bu yurttaşlarının acılarını gidermeye çalıştı. Daha sonra Ahmed Nabi Magoma, General Kılıç Girey ve diğer ideal arkadaşlarıyla birlikte, Alman ordusu saflarında Sovyetler'e karşı mücadeleye katılan "Kuzey Kafkasya Lejyonları"nın kuruluş ve örgütlenmesiyle meşgul oldu. Milli Merkezin sözcülüğünü ve yayınladığı "Severnıy Kavkaz" (1942-45) adlı aylık derginin yayın sorumluluğunu üstlendi.
Ali Han Kantemir, savaş sonrasında bir süre İsviçre'de yaşadıktan sonra Almanya'ya dönerek Münih'te Ahmed Nabi Magoma ve diğer arkadaşlarıyla birlikte "Kuzey Kafkasya Milli Merkezi"ni yeniden hayata geçirdi. Kafkasya Ötesi Milletlerinin (Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan) örgütlerinin katıldığı "Kafkasya İstiklal Komitesi" oluşturuldu. Ali Han, bu komite tarafından İngilizce, Rusça, Türkçe olarak uzun süre yayımlanan "Kafkasya" (sonra Birleşik Kafkasya) dergisinin genel yayın müdürlüğüne getirildi. Ölünceye kadar, "Amerikan Kurtuluş Komitesi" ile işbirliği yaparak Kuzey Kafkasya İstiklal Komitesi" başkanlığı, "Sovyetler Birliği Milletlerini Kurtarma Cemiyeti" (Paris Bloku) başkan yardımcılığı, bu kuruluşun yayın organı olan "Problemns of the Peoples of the USSR" dergisi yazı kurulu üyeliği ve "Sovyetler Birliğini Öğrenme Enstitüsü"nün Arapça yayınladığı "Elmecelle" dergisinin sorumlu müdürlüğü görevlerinde bulundu.
16 Nisan 1963 yılında Münih'te öldü.
|
|
|
|
